|
بررسی تطبیقی ارادۀ الهی از دیدگاه ملاصدرا و روایات
|
| موسی ملایری*، معصومه رضوانی |
|
|
|
چکیده: (3048 مشاهده) |
| اراده در انسان همراه با تصور، تصدیق و تغییرات نفسانی، حادث می‌شود. مسلماً این اراده، سزاوار ذات واجب الوجودی خداوند، نیست. از سوی دیگر، می‌دانیم ذات باری تعالی از ازل متصف به جمیع صفات کمالی است. اراده نیز از صفات کمال است و بنابراین، عقلا ذات باری تعالی نمی تواند خالی از این کمالِ ازلی باشد. لذا ملاصدرا در همه آثار فلسفی خود، اراده را از صفات ذاتی و همان علم، شوق و ابتهاجِ خداوند به نظام اصلح می‌داند. اما ظاهر روایات، با رد ارادۀ ذاتی و وحدت آن با علم، تاکید دارند ارادۀ خداوند صفتی حادث و همان احداث و فعل اوست. صدرا برای رفع تقابل میان دیدگاه عقل و روایات، در موضعی از شرحش بر اصول کافی، ضمن تاکید بر ارادۀ ازلی و عینیت آن با علم، ارادۀ حادث را نیز پذیرفته و قائل است اراده نیز مانند علم دارای مراتب است که بالاترین مرتبۀ آن ارادۀ ازلی اجمالی و پایین ترین مرتبۀ آن ارادۀ تفصیلی یا همان ارادۀ حادث است. اما این دیدگاه با توجه به شدت تاکید روایات بر نفی ارادۀ ازلی و عدم عینیت آن با علم، چندان راهگشا نیست. در این مقاله پس از گزارش آراء صدرا و مضامین روایات، برای حل این تقابل، پیشنهاد می شود، اراده ازلی خداوند را می توان به معنای قدرت بر اراده دانست. و اراده حادثِ مورد تاکید در روایات را به معنای ظهور و فعلیت آن به حساب آورد. لذا خداوند از ازل اراده دارد؛ اما از ازل اراده نمی‌کند. تاکید روایات بر حدوث اراده، ناظر به مقام اراده کردن خداوند است که با تحقق آن، فعل ضروری می‌شود و زاید بر ذات است. به همین دلیل موجب تغییر در ذات الهی نخواهد شد. |
|
| واژه‌های کلیدی: اراده فعلی، ارده ذاتی، مشیت، صفات فعل، ملاصدرا، علم الهی، شوق، ابتهاج |
|
|
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى
دریافت: 1398/4/11 | پذیرش: 1398/4/11 | انتشار: 1398/4/11
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
